سراب ثروت یا واقعیت فقر؟ سرگذشت معادن ورزقان | ورزقان، از گنجینه زیرزمین تا محرومیت روی زمین

بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده: در قلب استان آذربایجان شرقی، جایی که روستاهای شهرستان ورزقان با وعده‌های آبادانی و اشتغال همراه شده‌اند، داستانی تازه از ناامیدی و تضاد رقم خورده است. چند ماه پیش خبری آمد که کارفرمای چینی مانع ورود کارگران معدن طلای مزرعه شادی شده است. این مسئله فرصتی شد تا به نقش معادن ورزقان در محرومیت زدایی این منطقه بپردازیم و ببینیم آیا این ثروت طبیعی واقعاً به مردم منطقه رسیده است یا خیر. بر اساس آمارها، ورزقان یکی از مناطق محروم ایران است، جایی که با وجود دارایی‌های معدنی بی‌شمار، همچنان با نرخ فقر بالا و محرومیت‌های گسترده دست و پنجه نرم می‌کند. نرخ فقر در این منطقه به ویژه در بخش‌های روستایی، فراتر از میانگین کشوری است، که نشان‌دهنده نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی موجود در توزیع منابع و درآمدهای معدنی است.

حال، این پرسش به ذهن متبادر می‌شود که آیا معادنی که قرار بوده منجی محرومیت‌های این منطقه باشند، خود به بخشی از مشکلات تبدیل شده‌اند؟ این مسئله نه تنها نقطه سیاهی بر پیشانی عدالت کارگری است، بلکه بهانه‌ای است تا به بررسی نقش معادن ورزقان در محرومیت زدایی یا شاید بهتر بگوییم، در تداوم محرومیت‌های این منطقه بپردازیم.

طلا و مس ورزقان، از رویاهای ثروت تا واقعیت فقر

در دل کوه‌های زیبا و سرسبز ورزقان، جایی که زمانی مردمانش با سادگی و صفا زندگی می‌کردند، امروزه یک داستان تلخ از طلا، مس و نابرابری روایت می‌شود. معادن مس و طلای ورزقان، که باید نویدبخش رونق اقتصادی و شکوفایی این منطقه می‌بودند، در برخی مواقع به نمادی از نابرابری و فقر تبدیل شده‌اند. در حالی که مس و طلا از اعماق زمین استخراج می‌شود و به دستان غریبه‌ها می‌رسد، مردمان روستایی این سرزمین با فقر و بیکاری دست و پنجه نرم می‌کنند. در اینجا، مس و طلا نه به عنوان نماد ثروت، بلکه به عنوان یادآوری دردناکی از آنچه می‌توانست باشد ولی نشد، می‌درخشد. این معادن، که قرار بود زندگی‌ها را متحول کنند، به جای آن، زندگی‌ها را در سایه‌ای از فراموشی و تنگدستی فرو برده‌اند.

منطقه ورزقان به دلیل قرار گرفتن بر روی کمربند مس جهانی و داشتن منابع غنی از معادن مختلف، به "سرزمین طلای سرخ ایران" معروف شده است. با این حال، مسائلی مانند مدیریت نامناسب، مشکلات زیست‌محیطی، واگذاری‌های غیرشفاف به شرکت‌های خارجی و عدم بهره‌مندی مردم محلی از ثروت معادن، از چالش‌های اساسی این منطقه بوده‌اند.

ورزقان، از گنجینه زیرزمین تا محرومیت روی زمین

بر اساس گزارش‌ها، معدن طلای اندریان دارای ذخیره قطعی ۳۰ میلیون تن کانسنگ طلا با عیار ۵ درصد است، تولید سالانه این معدن حدود ۱,۴۰۰,۰۰۰ تن کانسنگ طلا است.

در حالی که معدن مس سونگون با بیش از یک میلیارد تن ذخیره کان سنگ مس، بزرگ‌ترین معدن مس ایران محسوب می‌شود.این معدن یکی از ثروتمندترین معادن مس در ایران است. بر اساس گزارش‌ها، درآمد سالانه این معدن در حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.ارزش هر تن مس استخراجی از این معدن حدود ۶,۳۰۰ دلار تخمین زده شده و سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن مس از این معدن استخراج می‌شود. اما این اعداد و ارقام، به جای آوردن رفاه و شادی برای مردمان این منطقه، به نمادی از فقر و نابرابری تبدیل شده‌اند.

با وجود اینکه ورزقان به عنوان یکی از غنی‌ترین مناطق معدنی ایران با حضور مجتمع مس سونگون شناخته می‌شود، توزیع ثروت حاصل از این منابع به گونه‌ای نبوده که به بهبود زندگی مردم محلی کمک کند. بخش بزرگی از درآمدهای این معدن به جای بازگشت به جامعه محلی، به خزانه مرکزی یا به جیب سرمایه‌گذارانی که در خارج از منطقه ساکن هستند، سرازیر می‌شود. این شرایط باعث شده تا جوانان به دنبال فرصت‌های شغلی بهتر، منطقه را ترک کنند، روندی که نه تنها به اقتصاد محلی ضربه زده بلکه چرخه فقر را در منطقه تشدید کرده است.

و حالا، معدن طلای مزرعه شادی، نامی که با خود شادی نیاورد، این معدن در کمتر از ۵۰۰ متری محدوده روستای مزرعه شادی قرار دارد و به دلیل نزدیکی به محدوده روستا، فعالیت‌های آن با چالش‌های قانونی و محیط زیستی مواجه بوده‌است. ذخیره این معدن ۲ میلیون و ۱۷۵ هزار تن سنگ طلا است، اما اطلاعات دقیقی درباره درآمد سالانه آن در دسترس نیست. واگذاری این معدن به یک شرکت خارجی و به‌ویژه چینی‌ها، بحث‌های زیادی را درباره بهره‌برداری و سودآوری آن برای مردم محلی به همراه داشته‌است.

ورزقان، سرزمین ثروتمند، مردمان محروم

با این حال باید یادآوری کنیم در اینجا، طلا و مس نه به عنوان نماد ثروت، بلکه به عنوان یادآوری دردناکی از فرصت‌های از دست رفته و امیدهای ناکام مانده شناخته می‌شوند.پس از زلزله مهیب ۱۳۹۱، مجتمع مس سونگون به توسعه و بازسازی ورزقان پرداخت، اما علی‌رغم نشستن بر روی گنجینه‌ای از معادن، مردم این شهرستان همچنان در سایه فقر زندگی می‌کنند که درخور ثروت زمین‌شان نیست.

به روایت دیگر ورزقان، جایی که طلا و مس در قلب زمینش جریان دارد، اما این ثروت طبیعی به بهای گرانی برای مردمش تمام شده است. در سال‌های اخیر، مدیریت این معادن، نه تنها ثروت نیاورده، بلکه به یک درد بی‌درمان برای اهالی تبدیل شده؛ دردی که با مشکلات اقتصادی و اجتماعی عمیق همراه است. این داستان، دردناک‌ترین حکایت از تاریخ معادن ورزقان است.

سراب ثروت یا واقعیت فقر؟ سرگذشت معادن ورزقان

در نهایت باید گفت، در عصر امروز ورزقان، که می‌توانست با معادن طلا و مس خود منطقه‌ای پررونق و ثروتمند باشد، حالا نمادی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی شده است. این معادن، که قرار بود زندگی مردم را بهتر کنند، به جای آن فقر، بیکاری و نابرابری آورده‌اند. طلا و مس اینجا نه نشانه ثروت، بلکه یادآور فرصت‌های از دست‌رفته‌اند. با وجود این همه منابع زیرزمینی، زندگی مردم محلی بهتر نشده و منطقه به جایی برای سوءاستفاده تبدیل شده است. ورزقان نشان می‌دهد که ثروت طبیعی بدون مدیریت درست، به جای رفاه، فقط ناامیدی می‌آورد. این داستان هشداری است برای هر جامعه‌ای که منابعش را عادلانه و درست استفاده نکند.